Zdrojki pierwotnie były częścią okolicy szlacheckiej Koćmiery. Są notowane w 1528 roku jako Seło Kotmiry Zdroiewskii. Jednak w następnych latach wioska była już notowana jako Zdrojki.
Taka nazwa jest notowana od połowy XVI wieku. Pierwszy zapis pochodzi z 1569 roku, kiedy to w Bielsku pojawił się Paulus olim Joannis de Zdroiki, czyli Paweł syn Jana ze Zdrojek. Być może tutejsi rycerze pochodzili z ziemi płockiej, występuje tam miejscowość Zdrojki. Częste było nadawanie nazw nowym siedzibom na pamiątkę starych siedzib.
Zalesie było notowano już w początkach XVI wieku, jako Seło Zalese zemiane. W tym czasie była to już całkiem spora osada, w której żyli również bogatsi ziemianie. W 1569 roku w Bielski stawili się Valentinus olim Stanislai Jacubaszik de Zaleszie, Jacubus filius Venceslai de Zaleszie. Obszar należący do Zalesie był dość duży i oprócz rycerzy, którzy sami uprawiali swoje grunty notowano też szlachtę, która posiadała własnych chłopów. W końcu XVI wieku notowano w tej okolicy 2 włóki zalsiedlone przez chłopów, 2 zagrodników i 2 komornice.
Okolica szlachecka Niewino obejmowała wiele wsi. Niektóre z nich zachowały do tej pory jeden z członów nazwy wskazujące na wspólne pochodzenie, lecz niektóre z nich w ciągu wieków straciły człon „Niewino”. Tak właśnie jest z tą wsią, ale też z Malinowem w sąsiedniej gminie.
W ciągu wieków pojawiały się też osiedla Niwino Spaszy, Mruczki i Niwino Janowiata, które zaginęły lub też zostały wchłonięte przez sąsiednie wsie.. Trudno to teraz ustalić, ponieważ takie osiedla czasem liczyły tylko po kilka domów.
Na przełomie XIV i XV wieku Wielkie Księstwo Litewskie zawarło sojusz z Królestwem Polskim i Księstwem Mazowieckim. W tym czasie Podlasie należało jeszcze do Litwy, ale obszar ten był słabo zaludniony, istniało tu niewiele wsi książęcych zamieszkałych przez białoruskich chłopów wyznania prawosławnego. Wszystkie grunty należały do księcia litewskiego, który chciał je zaludnić. W pierwszej połowie XV wieku z Mazowsza i Królestwa Polskiego, na zaproszenie księcia, przybyło tu liczne grono rycerzy, którzy otrzymywali hojne nadania ziemskie na Podlasiu. W tamtych czasach powstała większość miejscowości rycerskich w tych stronach. Przy prawie niezmienionych nazwach istnieją do dziś. Dziś trudno uwierzyć, ale prawie wszystkie miejscowości w gminie Wyszki mają po 600 lat, w wielu mieszkają potomkowie rycerzy, którzy otrzymali tu ziemię jeszcze w XV wieku. Podobnie jest z Wyszkami, które powstały już w XV wieku. Ówcześnie ta miejscowość zwała się według jednych źródeł Piotrkowem, według innych Piórkow lub Piórkowo.
Wólka Pietkowska powstała jako jedna z wsi należących do dóbr Pietkowo zapewne w XVIII wieku, gdy tymi dobrami władali Kuczyńscy. Na przełomie XVIII i XIX wieku te dobra kupił ród Starzeńskich.
Wólka Pietkowska i Pietkowo leżą w pobliżu siebie, lecz w latach 1807-1915 leżały w dwóch różnych państwach, co bardzo utrudniało gospodarkę w tych dobrach. Z tego też powodu Starzeńscy sprzedali Wólkę Pietkowską i powstał tu samodzielnym majątek ziemski.
Wodźki powstały najpóźniej w XVIII wieki. Są uwidocznione na mapie z tego właśnie okresu. Nie była to wioska szlachecka, lecz zamieszkała przez chłopów. W XIX wieku istniała tu wieś chłopska oraz folwark dworski. W końcu tegoż stulecia liczyła 88 desiat ziemi chłopskiej oraz 94 desiat ziemi dworskiej należącej do rodziny Nowińskich. Warto wspomnieć, że w latach 1807-1915 wioska leżała tuż przy granicy z Królestwem Polskim. Dawało to możliwości dodatkowego zarobku dla takich wsi w postaci przemytu. Mimo, że oba państwa (Królestwa i Cesarstwo) należały do tego samego władcy, granica była pilnie strzeżona.
Obszar wsi Wiktorzyn należał pierwotnie do majątku Strabla. Na przełomie XIX i XX wieku wiele gruntów wokół Strabli było dzierżawionych różnym osobom. Na jednej z takiej dzierżaw powstał folwark Wiktorzyn. Liczył zapewne mniej niż 50 ha, gdyż nie ujęto go w spisie Księgi Adresowej Polski, a J. Włodek w swojej pracy na temat ziemiaństwa nie wykazał również ziemian z tego folwarku. Mógł być też majątkiem należącym do Żydów, wiele gruntów Strabli dzierżawili właśnie Żydzi. O Wiktorzynie wspomina Skorowidz miejscowości RP z 1921 roku, ten folwark liczył ówcześnie 2 domy i 18 mieszkańców, w tym 2 prawosławnych. Można go również odnaleźć na mapach z okresu międzywojennego.
Kiedy powstały Warpęchy Nowe trudno dokładnie stwierdzić. W XVI wieku wyróżniano już Warpęchy Stare, można więc przyjąć, że istniały też Nowe, lecz brak tej wsi w spisach podatkowych z tamtych czasów. Nie wspominają o niej również dane genealogiczne rodów dziedziczących w tej okolicy dostępne w Herbarzach. Na pewno wioska istniała w XVIII wieku, ponieważ zaznaczają ją ówczesne mapy Podlasia.
Pod Grójcem w pobliżu Warszawy do tej pory istnieje wieś o nazwie Warpęsy. To właśnie rycerze z tamtej wsi pieczętujący się herbem Jasieńczyk przybyli tutaj w XV wieku otrzymując nadania ziemskie.
Pierwsze dokumenty świadczące o istnieniu wsi pochodzącą z 1528 roku, gdy wymienia się wśród wsi parafii wyszkowskiej również Seło Warpachu zemiane. W tym czasie istniała tylko jedna wioska Warpechy.
Tworki są typową niedużą osadą zamieszkałą pierwotnie przez drobną szlachtę. Powstały zapewne jeszcze w XV wieku. Pierwszych danych o istnieniu wsi dostarcza przegląd pospolitego ruszenia szlachty litewskiej z 1528 roku. Wśród wsi w parafii Wyszki wymienia się Seło Tworkowe zemiane. W tym czasie było to osiedle zamieszkałe przez 9 rycerzy, którzy wystawili 3 konnych jeźdźców.
Trzeszczkowo powstało zapewne jeszcze w XV wieku. W czasie spisu szlachty litewskiej z 1528 roku wymienia się Seło Treszczkowo zemiane. W tym czasie mieszkało tu ośmiu rycerzy i jedna wdowa zobowiązana do służby wojskowej. Nazwa pochodzi od dawnego imienia Trzeszczek. W 1569 roku w Bielsku stawili się na przysięgę wierności królowi polskiemu Stanislaus olim Johannis de Tresczkowo oraz Mathias olim Alberti de Trzesczkowo. Była to osada zamieszkała przez drobną szlachtę. Tutejsza szlachta przyjęła nazwisko Trzeszkowski herbu Zagłoba.
Topczewo należy do jednej ze starszych miejscowości na terenie gminy. Pierwsze dokumenty o jej istnieniu pochodzą już z 1433 roku. Powstała zapewne niedługo wcześniej w czasie wzmożonego osadnictwa na tych ziemiach przez polskie i mazowieckie rycerstwo. W 1433 roku powstał tu drewniany kościół pod wezwaniem ś. Stanisława Biskupa i Męczennika. Jego fundatorami byli Jan i Piotr Zalewscy z Zalesia, dziedzice Topczewa: Tomasz, Stanisław, Piotr, Mikołaj Topczewscy oraz Marcin Szołaja z Topczewa. Pierwszym proboszczem został ks. Mikołaj[1].
Szpaki mają dość ciekawą historię. Pierwotnie była to osada bojarów ruskich, czyli drobnych rycerzy pochodzenia ruskiego. Zamieszkali tu zapewne jeszcze przed początkiem XV wieku, przed czasami polskiego osadnictwa. Pełnili różnego rodzaju posługi na rzecz starostwa brańskiego. Najciekawsze jest to, że osada Szpaki leżała pierwotnie zupełnie w innym miejscu. Położona była tuż obok miejscowości Bujnowo (dawnej Bonowo), w miejscu zwanym obecnie Abramiki. W latach 1560-1562 przeprowadzono w Bujnowie pomiary włóczne, wymierzono i zarejestrowano grunty tamtej wsi, powiększając znacznie również folwark bujnowski (do 35 włók). Władze starostwa i urzędnicy królewscy zadecydowali, że bojarów Szpaków należy przesiedlić w inne miejsce. Wysiedlono ich na północne krańce królewskiej wsi Malesze.
Nazwa Szczepany niewątpliwie pochodzi od imienia Szczepan. Mieszkał tu zapewne rycerz o tym imieniu, którego potomków nazywano Szczepanami. Zapewne pochodził ze wsi Niewono Popławy, tam notowano Szczepanowiczów. Zapewne w połowie XVI wieku jeden z nich kupił dział ziemi należący do dziedziców Niewina Borowskiego i założył nową osadę. W 1580 roku notowano osadę Borowe – Szczepany, w której dziedziczył Jan syn Wawrzyńca.
W pierwszej połowie XVI wieku królową Polski była Bona Sforza. Ta cudzoziemska królowa była niezwykle gospodarna. Zastała ona dobra królewskie zrujnowane rozdawnictwem i dzierżawami. Osobiście zajęła się podniesieniem dochodowości wsi królewskich, zakładała nowe folwarki, zagospodarowywała pustki, szczególnie na Litwie. Wiele wsi w Polsce zawdzięcza właśnie jej swoje powstanie i rozwój. Tak jest na przykład z pobliskim Bujnowem. Również Strabla, według przekazów była miejscem jej aktywności. Podobno to właśnie ona nazwała miejsce, w którym później powstała ta miejscowość "Strada bella", czyli piękna droga. Zatem musiała tu być osobiście. Zapewne to właśnie ona założyła Strablę, jednak nie długo Strabla była własnością królewską. Rozwój tej miejscowości związany jest z Maciejem z Krajny, osobistym lekarzem pary królewskiej.
Stacewicze stanowiły w przeszłości własność królewską należącą do starostwa bielskiego i wójtostwa Plutycze. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1570 roku z czasów lustracji dóbr królewskich. Zapisano tam, iż wioska miała 12 włók „gruntu dobrego”. Mieszkańcy płacili czynsz pieniężny oraz daniny w naturze. Aż do 1795 roku była to wioska królewska w ramach starostwa bielskiego, dzierżawiona różnym szlachcicom. Następnie stała się własnością rządu pruskiego i od 1807 roku rządu carskiego.
Sieśki w przeszłości stanowiły jeden z folwarków należących do dóbr Pietków-Wólka Pietkowska. Kiedy powstał trudno dokładnie stwierdzić. Nie ma go w źródłach z XVI wieku. Wiek XVII nie sprzyjał powstawaniu nowych wsi. Najpewniej Sieśki założono w XVIII wieku, gdyż zaznaczono go na ówczesnych mapach.
Na początku XIX Sieśki znalazły się po stronie rosyjskiej granicy między Królestwem i Cesarstwem. Sieśki zaznaczono na mapach z pierwszej połowy XIX wieku. Z racji położenia tę wioskę przyporządkowano Wólce Pietkowskiej (Pietkowo znalazło się po drugiej stronie granicy). Opis miejscowości z końca XIX wieku mówi, że była to własność rodziny Kosińskich. Sieśki określono wtedy jako chutor dóbr Wólka Pietkowska, liczący 658 desiat w tym 130 łąk i pastwisk, 120 lasu i 16 nieużytków. Nie wspomina się tutaj o ziemi włościańskiej, zatem był to folwark zamieszkały wyłącznie przez chłopów folwarcznych.
Nazwa wsi pochodzi od imienia Sasin, które było notowano w dawnej Polsce już w XIII wieku, głównie na Mazowszu. W XV wieku w ziemi łomżyńskiej powstały liczne wsie zwane właśnie w ten sposób. Ich mieszkańcami byli rycerze herbu Jastrzębiec. Zapewne ci sami rycerze osiedlili się tutaj, lecz niektóre dane nadają tutejszym rycerzom herb Gozdawa. Zwali się oni Sasinami.
Pierwsze dane o istnieniu wsi pochodzą z 1528 roku, wspomniano wtedy miejscowość Sasiny w parafii wyszkowskiej. W 1569 roku w Bielsku wierność królowi polskiemu przysięgał Albertus olim Nicolai de Sasziny, (Albert syn Mikołaja z Sasin).
Samułki Małe powstały na przełomie XIX i XX wieku. W 1921 roku notowano w tej wsi 17 domów i 119 mieszkańców.
Samułki były najpewniej wsią należącą do dóbr strabelskich. Pierwsze dane o niej pochodzą z czasów XVIII wieku, kiedy to mapa Podlasia zaznacza miejscowość Smulki. Pierwotnie był to zapewne teren bagienny i dopiero działalność Starzeńskich (melioracje) spowodowała możliwość osadnictwa. Słownik Geograficzny z końca XIX wieku wymienia tylko jedną wieś o tej nazwie. W tym samym czasie mieszkańcy wsi zostali uwłaszczeni. Wszyscy mieszkańcy dóbr strabelskich wnieśli opłatę w wysokości 10 121 rubli i 29 kopiejek na wykup użytkowanej ziemi.
Podział na Samułki Duże i Małe zaczął się na przełomie XIX i XX wieku. W 1921 roku w tej wsi notowano (Samułki Wielkie) 31 domów i 175 mieszkańców, w tym 1 prawosławny i 6 Żydów.
Strona 1 z 3
- start
- Poprzedni artykuł
- 1
- 2
- 3
- Następny artykuł
- koniec