Gmina Wyszki dla historyków zajmujących się dziejami Podlasia stanowi ciekawy teren. Można znaleźć tu wszystko, co jest związane z tym regionem. Istniała duża własność ziemska razem z pałacem i utytułowanym rodem magnackim (Strabla-Starzeńscy), istniały wsie (Malesze, Bujnowo), zamieszkałe przez unickich i prawosławnych chłopów pochodzenia białoruskiego, z ciekawą kulturą, starymi cerkwiami stanowiące niegdyś własność królewską. Są wreszcie liczne dawne zaścianki szlacheckie, osady polskich osadników rycerskich, powstałe jeszcze w XV wieku. Jest nawet wieś kościelne (Pulsze), rzadki na Podlasiu przykład występowania własności kościelnej. Zatem gmina Wyszki to jakby Podlasie w pigułce. Odwiedzając gminę można poznać klimat Podlasia.
Zachowało się tu wiele śladów przeszłości, oto te najważniejsze:
- Falki - cmentarz wojenny
- Górskie Kolonia - mogiły z czasów II wojny światowej
- Kamienny Dwór, dwór drewniany w zespole dworskim
- Kamienny Dwór, dwór murowany w zespole dworskim
- Kamienny Dwór, lamus w zespole dworskim
- Kamienny Dwór, mleczarnia w zespole dworskim
- Kamienny Dwór, pozostałości parku w zespole dworskim
- Malesze, cmentarz prawosławny
- Olszanica, wiatrak koźlak
- Pulsze, kaplica cmentarna na cmentarzu rzymskokatolickim
- Pulsze, cmentarz rzymskokatolicki, grzebalny
- Strabla, kościół parafialny p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego
- Strabla, dzwonnica w zespole kościoła parafialnego p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego
- Strabla, cmentarz przykościelny, dawny w zespole kościoła parafialnego p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego
- Strabla, cmentarz parafialny, dawny w zespole kościoła parafialnego p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego
- Strabla, dom katechetyczny w zespole kościoła parafialnego p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego
- Strabla, pałac w zespole dworsko-pałacowym
- Strabla, lamus w zespole dworsko-pałacowym
- Strabla, kuźnia w zespole dworsko-pałacowym
- Strabla, czworak w zespole dworsko-pałacowym
- Strabla, pozostałości parku w zespole dworsko-pałacowym
- Topczewo, układ ruralistyczny
- Topczewo, kościół parafialny p.w. św. Stanisława Biskupa
- Topczewo, cmentarz parafialny, grzebalny p.w. św. Stanisława Biskupa
- Wyszki, kościół parafialny p.w. św. Andrzeja Arcybiskupa
- Wyszki, ogrodzenie z bramami w zespole kościoła parafialnego p.w. św. Andrzeja Arcybiskupa
- Wyszki, cmentarz przykościelny w zespole kościoła parafialnego p.w. św. Andrzeja Arcybiskupa
Tyle historii, a jak wygląda gmina dziś, w czasach XXI wieku?
Gmina Wyszki położona jest w obrębie mezoregionu Równina Bielska wchodzącego w skład wielkiego rejonu fizyczno-geograficznego - Niziny Północnopodlaskiej, pozostała niewielka północna część obszaru gminy leży w obrębie mezoregionu „Dolina Górnej Narwi”.Powierzchnia gminy w granicach administracyjnych wynosi 20.650 ha, co stanowi 1,0% powierzchni województwa podlaskiego i 14,9 % powierzchni powiatu bielskiego.
W układzie administracyjnym gmina Wyszki położona jest w północno-zachodniej części powiatu bielskiego województwa podlaskiego i graniczy z gminami: od północy z gm. Suraż i Juchnowiec Kościelny, od wschodu z gm. Bielsk Podlaski, od południa z gm. Brańsk oraz od zachodu z gm. Poświętne.
Na terenie Gminy Wyszki funkcjonuje 49 sołectw: Bagińskie, Budlewo, Bujnowo, Falki, Filipy, Gawiny, Godzieby, Górskie, Ignatki, Kalinówka, Kowale Łubice, Kożuszki, Koćmiery, Łapcie, Łuczaje, Malesze, Mierzwin Duży, Mierzwin Mały, Mieszuki, Moskwin, Mulawicze, Niewino Borowe, Niewino Leśne, Niewino Kamieńskie, Niewino Popławskie, Niewino Stare, Olszanica, Osówka, Pulsze, Samułki Duże, Samułki Małe, Sasiny, Sieśki, Stacewicze, Strabla - Łyse, Szczepany, Szpaki, Topczewo, Trzeszczkowo, Tworki, Warpechy Stare, Warpechy Nowe, Wodźki, Wólka Pietkowska, Wólka Zaleska, Wypychy, Wyszki, Zakrzewo, Zalesie.
Siedzibą władz gminnych jest miejscowość Wyszki. Tutaj zlokalizowany jest Urząd Gminy oraz: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki, Gminna Biblioteka Publiczna, Zespół Szkół im. Jana Pawła II, Zakład Usług Komunalnych. Działa tu również Ochotnicza Straż Pożarna.
Ochotnicze Straże Pożarne działają ponadto w miejscowościach: w Bujnowie, w Godziebach, w Mulawiczach, Niewinie Borowym, Pulszach, Samułkach Dużych, Topczewie i Zalesiu.
SPOŁECZŃSTWO
Według danych Urzędu Stanu Cywilnego w Wyszkach na terenie Gminy w grudniu 2007 mieszkało 5086 osób, w tym 2511 kobiet. Według danych statystycznych na koniec 2006 roku obszar Gminy Wyszki zamieszkiwało 5114 osób. Ludność Gminy stanowi 0,42% ludności Województwa Podlaskiego i odpowiednio 8,52% ludności Powiatu Bielskiego. Powierzchnia Gminy wynosi 206 km2 i stanowi 14,87% powierzchni Powiatu Bielskiego oraz 1,02% powierzchni Województwa Podlaskiego.
Problemem gminy, jak i wielu gmin w regionie jest ujemny przyrost naturalny oraz ujemne saldo migracji wewnętrznej.
Sieć osadniczą gminy tworzy 59 miejscowości. Największymi skupiskami ludności są wsie Strabla z 534 mieszkańcami, ośrodek gminny Wyszki liczący 367 mieszkańców, Pulsze z 322 mieszkańcami oraz Topczewo z 236 mieszkańcami. Pozostałe jednostki nie odgrywają większego znaczenia w strukturze zaludnienia obszaru.
OŚWIATA
Na terenie Gminy Wyszki funkcjonuje pięć placówek oświatowych:
- Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Wyszkach,
- Szkoła Podstawowa im. Ks. F. J. Falkowskiego w Falkach,
- Szkoła Podstawowa w Topczewie,
- Szkoła Podstawowa w Strabli,
Łącznie w szkołach podstawowych uczy się 345 uczniów w 28 oddziałach. Na terenie Gminy funkcjonuje 1 gimnazjum w ramach Zespołu Szkół w Wyszkach. Uczęszcza do niego 190 uczniów z terenu całej Gminy.
KULTURA
Rozwoje kultury na terenie gminy zajmuje się Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystki. Istnieją też dwie biblioteki.
Infrastrukturę kultury uzupełniają świetlice we wsiach Bujnowo, Godzieby, Samułki Duże Topczewo, Pulsze, Wyszki (funkcjonujące łącznie z remizami strażackimi) oraz indywidualne w Filipach, Mierzwinie i Niewinie Borowym. W obiektach tych odbywają się zebrania wiejskie, narady, imprezy okolicznościowe.
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Podstawowym układem komunikacyjnym w Gminie Wyszki jest i w dalszym ciągu pozostanie układ drogowy. Przez teren gminy Wyszki przebiegają dwa ciągi dróg wojewódzkich o łącznej długości 14,6 km. Są to drogi:
- Nr 681 Roszki Wodzki - Łapy - Poświętne - Brańsk – Ciechanowiec.
- Nr 659 Topczewo - Zalesie - Kiewłaki - granica powiatu (Hodyszewo).
Przez obszar gminy Wyszki przebiega pierwszorzędna jednotorowa linia kolejowa Białystok – Bielsk Podlaski – Czeremcha – granica państwa. Długość linii na terenie gminy wynosi ok. 3 km. Gęstość sieci wynosi 1,4 km/100km2, a w województwie podlaskim 4,1 km/100km2). Obsługa podróżnych odbywa się na stacji Strabla. Stan techniczny torów jest zły.
Na terenie Gminy Wyszki istnieje 1 693 mieszkań. Ponad 70% mieszkań wyposażonych jest w wodociąg, ponad 48% posiada łazienkę, 35,5% centralne ogrzewanie.
Gmina Wyszki znajduje się w rejonie obsługi Podlaskiego Oddziału Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia. Opiekę zdrowotną na terenie Gminy zapewniają 3 ośrodki podstawowej opieki zdrowotnej, w których w 2006 roku udzielono łącznie 22927 porad.
Na dzień 31.12.2006 roku całkowita długość sieci wodociągowej na terenie Gminy Wyszki wynosiła 121,91km m. Liczba przyłączy wodociągowych wynosi 1119 szt, w tym 955 przyłączy do gospodarstw rolnych. Zaopatrzenie w wodę obszaru odbywa się za pośrednictwem dwóch wodociągów „Wyszki” i „Budlewo”. W pełni zwodociągowanych jest 50 wsi sołeckich oraz trzy częściowo.
Całkowita długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Wyszki wynosi 4286 m. Do sieci podłączonych jest 172 osoby, co daje w sumie 3,25% skanalizowanie gminy.
W Gminie Wyszki znajduje się również oczyszczalnia ścieków przy Zespole Szkół w Wyszkach. Jej przepustowość wynosi 11 m3/na dobę. Do sieci kanalizacyjnej odprowadzane są ścieki bytowo – gospodarcze z urządzeń takich jak: toalety, natryski, umywalki oraz ze stołówki i podłączonego budynku mieszkalnego. Ścieki sanitarne odprowadzane są grawitacyjnie do studzienki z układem pompowym. Następnie do szczelnej studzienki rewizyjnej i dalej płyną grawitacyjnie do biologicznej oczyszczalni ścieków typu MINIFLO - 20 i osadnika gnilnego typu PURFLO
Rozpoczęto program budowy przyzagrodowych oczyszczalni ścieków. Gmina dysponuje projektem przedmiotowych oczyszczalni, które nieodpłatnie udostępnia zainteresowanym. W 2007 roku na terenie gminy powstało 10 oczyszczalni przyzagrodowych z filtrem roślinnym.
Głównym sposobem zagospodarowania odpadów na terenie Gminy Wyszki jest ich składowanie. Gminne składowisko odpadów komunalnych znajduje się w miejscowości Szpaki. Całkowita powierzchnia składowiska to 0,72 ha, powierzchnia składowa to 0,49 ha.
GOSPODARKA
Zgodnie z danymi Urzędu Statystycznego w Białymstoku i według stanu na koniec grudnia 2006 roku na terenie Gminy Wyszki prowadziło działalność 166 podmiotów gospodarczych, z czego 15 w sektorze publicznym.
Na terenie Gminy Wyszki funkcjonuje 1365 gospodarstw rolnych, w tym 1364 gospodarstwa indywidualne, z czego 1162 gospodarstwa o powierzchni powyżej 1 ha.
Według danych statystycznych na koniec 2006 roku na terenie Gminy Wyszki zamieszkiwały 2863 osoby w wieku produkcyjnym (1596 mężczyzn i 1267 kobiet). Natomiast według danych statystycznych poza rolnictwem indywidualnym zatrudnionych było 162 osoby, z tego 141 osób w sektorze publicznym.
